Acessibilidade / Reportar erro

Stº. Alberto Magno: questões sobre o "De animalibus"

TRANSLATION

Stº. Alberto Magno - questões sobre o "De animalibus"

Tradução e Introdução de Carlos Arthur Ribeiro do Nascimento

Departamento de Filosofia - Faculdade de Educação, Filosofia, Ciências Sociais e da Documentação - UNESP - 17500 - Marília - SP

INTRODUÇÃO

Alberto Magno (1206-1280) foi, sem dúvida, uma das figuras mais marcantes no panorama intelectual do século XIII. Tanto assim que era citado como uma "autoridade'' ao lado de Aristóteles, Avicena e Averrois, segundo o testemunho de Rogério Bacon que, aliás, não esconde sua indignação para com isto

Costuma-se indicar a biologia como domínio de eleição de Alberto Magno. Embora não tenha deixado de ser aí um transmissor dos conhecimentos dos antigos, não se priva de acrescentar elementos novos provenientes de suas próprias observações. Apontam-se como suas principais obras neste campo Comentários ao De animalibus e ao De plantis, bem como uma série de Quaestiones sobre o De animalibus. O De plantis era na realidade um escrito pseudo-aristotélico. O De animalibus consistia numa coleção de obras de Aristóteles (História dos animais, Partes dos animais, Geração dos animais) traduzida do árabe para o latim por Miguel Scot (1217-20) e retraduzida diretamente do grego por Guilherme de Moerbeke (1260-71). A coleção compreendia 19 livros. Assim, o Comentário de Alberto Magno, que compreende 26 livros, contém os 19 livros do texto aristotélico traduzido por Miguel Scot e 7 livros de material adicional. As Quaestiones sobre o De animalibus compreendem apenas 19 livros. Estas Quaestiones não foram porém escritas e editadas pelo próprio Sto. Alberto, mas ouvidas e redigidas, isto é, reportadas, por um certo frei Conrado da Áustria que as transmite como um relato aproximado do que ouviu do mestre, sem muita preocupação com o estilo e a forma literários.

O conteúdo destas Quaestiones pode ser situado de maneira genérica como pertencendo a uma zoologia teórica e filosófica. Alberto se apoia, além do texto de Aristóteles, em Avicena e Galeno. Aliás, Avicena é explicitamente invocado na questão aqui traduzida.

Nossa tradução se baseou na edição crítica publicada por Ephrem Filthaut o.p. nas Opera omnia de Sto. Alberto, Colônia, Aschendorff, 1955, Vol. XII.

Alberti Magni QUAESTIONES SUPER DE ANIMALIBUS

Quaestio 13

Quare omnia animalia sunt mui ti strepitus in coitu praeter hominem

Quaeritur, quare omnia animalia sunt multi strepitus in coitu praeter hominem. Unde gallus, cum debet supponere, cantat et saltat et bombizat, et similiter equus et alia. Homo vero tacenter et occulte armat tamquam ad bellum priapum et coit.

Et dicendum, quod vox causatur multipliciter, ex causa extrínseca vel intrínseca. Ex causa extrínseca provenit vox in hominibus. Causa vero intrínseca duplex est, scilicet naturalis et innaturalis. Ex causa innaturali provenit in cygno, cum moritur, quia tunc dulciter canit. Sed ex causa naturali provenit ex calido et húmido multiplicato interius. Sed sperma est calidum et humidum et ante coitum quasi guttatim cadit per membra animalis et venit ad testículos. Et ideo cum bruta sequantur naturalem complexionem et sensum vel naturam, ideo tunc propter delectationem, quam sentiunt in singulis membris, multum canunt et clamant quasi furiosa. Sed homo animal discretum est ratione et prudens et habet discretionem et abstinere se potest ab his ad quae ordinatur coitus, propter verecundiam, et ideo tunc nom multum strepit, immo si potest, occulte supponit et quanto occultius, tanto dulcius. Et hoc verum est.

Avicena etiam dicit, quod homo tunc in tanta delectatione est, quod loqui non potest; cor enim contrahitur prae nimia delectatione, sicut contigit, quod aliqui non possunt loqui, cum sunt in timore. Et ex hoc patet causa, quare homo et alia animalia ante coitum sunt audacia et post coitum factum sunt magis timida, quia audacia provenit ex calore et motu sanguinis. Et ideo animalia tunc sunt audacia et in magno motu propter motum caloris et spirituum. Sed timor provenit ex frigiditate et congelatione spirituum, quod evenit post coitum propter evacuationem eorum, et ideo tunc timent. Unde adulter ante coitum non formidat accederé ad uxorem alterius propter fortem motum spirituum etiam eo praesente, sed post coitum, quia debilitatus est, timet et fugit ad praesentiam rati vel catti.

Et ex his insuper potest patere causa, quare homo castratus sit peius morigeratus, cuius contrarium accidit in aliis animalibus. Cuius causa sive ratio est, quia homo est animal maxime temperatum, sed per castrationem diminuitur in nomine materia sminis sive spermatis, quod est calidum et humidum et temperatum, in quibus stat vita hominis et complexio. Et ideo per castrationem recedit sive labitur complexio hominis a temperamento et per consequens minoratur virtus eius et fit feminaceus. Sed in aliis animalibus sunt multae humiditates et superfluitates diminuuntur, et calor in eis quasi repercutitur et reflectitur ad singula membra, et ideo fiunt melius morigerata. Veruntamen in gallo est calor pungitivus et consumptivus humiditatis, et ideo cum castratur, calor diminuitur et humiditas magis abundat, et ideo tunc pinguescit. Sed in aliis animalibus calor est debilis, et per castrationem suae humiditates superfluae consumuntur per illum calorem debilem, qui potest super paucum tunc reverberatum, et ideo omnia animalia castrata magis macrescunt. Et si impinguantur, diutius in multo conservant pinguedinem quam non castrata, quia calor est effeminatus, non ita consumens, et quando fatigantur, non ita cito recuperant sicut non castrata.

NOTAS

  • 1 Ver, por exemplo, Opus tertium. Münster. Ed. Brewer. Cap. 9, p. 30-31.
  • 2 Cf. Ph. Boehner. História da filosofia cristã. Petrópolis, Vozes, 1970. p. 397.
  • (
    1
    ). Sua pretensão era pôr ao alcance dos latinos a enciclopédia do saber elaborada pelos gregos, árabes e judeus. Contribuiu ele, deste modo, e não sem adversários, para que as disciplinas profanas fossem aceitas como objeto de estudo
  • (
    2
    ).
  • Publication Dates

    • Publication in this collection
      06 Dec 2011
    • Date of issue
      Dec 1982
    Universidade Estadual Paulista, Departamento de Filosofia Av.Hygino Muzzi Filho, 737, 17525-900 Marília-São Paulo/Brasil, Tel.: 55 (14) 3402-1306, Fax: 55 (14) 3402-1302 - Marília - SP - Brazil
    E-mail: transformacao@marilia.unesp.br